Ende i kujtojë ngjarjet e vitin 1972 sikur të kishin ndodhur sot. Ato nuk më fshihen dot nga truri dhe as që dua të më fshihen. Këto ngjarje janë vetvetja ime dhe po të mos i kisha përjetuar, tani do të isha duke i kërkuar të falur vetvetes. Më gëzohet shpirti kur kujtoj 1972-shin!
Çka s’do të kisha bërë për shqiptarin tim në atë kohë, fryma e fundit do të ishte shpërblimi më i vogël që do mund t’ja dhuroja atij. Sa mirë që i kam dhuruar më shumë dhe sa keq që si kam dhuruar edhe më shumë.
Nuk e mbaj mend kur u lidha aqë me shpirt për kombin tim. Nga njëherë mendoj se kështu isha që kur erdha në jetë.
Tani, ju të rinjtë e keni shumë lehtë. Ju duket e vështirë të merni dhe të lexoni, kurse neve kjo na dukej ëndërra më e bukur që do të kishim dashur ta shohim. Ta mbaje në dorë një libër me germa shqipe ishte gjëja me e bukur që mund ta kishe në atë kohë. Eh, sikur ta dinit se sa krenar ndihesha asaj kohe. Më dukej vetja si pronar i botës.
Edhe kur i kisha sytë e mbyllur, edhe kur i hapja, më dilte përpara harta e Shqipërisë. Jo kjo që e keni në atllaset tuaja, por ajo që e kishim ne në zemrat tona. Harta e Shqipërisë së Bashkuar. Mos vdeksha pa mos e parë këtë ëndërr të realizur-brohoris shpesh. Hahaha, mu duk sikur lypa të mbetëm gjithmonë i gjallë, i pavdekshëm, sepse kjo që po kërkoj sikur se ka menden të ndodh kurrë, as atëherë madje.
Nuk e kujtoj me dhimbje kohën kur më mbyllën në burg, madje shpesh ndjejë nostalgji për të. Tani, kur nipat e mbesat vinë të më shohin në këtë vend të lënë pasdore, më mbushen sytë me lotë kur po rrëfej ngjarjet e 1972, 1973, 1974... Këta nuk janë vetëm vite nëpër të cilët kam kaluar, janë vitet kur mësova si është të jesh i mbyllur brenda katër mureve.
Gjyshi, përse të kan mbyllyr në burg?, më pyesin nipat e mbesat gati secilën herë që vinë. Sepse, gjyshi juaj kërkonte atë që në atë kohë ishte reptësisht e ndaluar. Unë desha të hapë shkollë shqipe në fshat për të mësuar fëmijët e kombit tim, dhe kjo u refuzua; unë kërkova të vinë libra shqip nga Shqipëria që ne ti lexojmë, dhe kjo gjithashtu u refuzua; unë kërkoja gazeta në gjuhën shqipe, dhe kjo normalisht që u refuzua, unë kërkoja... Kërkesat e mia jo vetëm që nuk u realizun, por ishin po këto kërkesa që më mbyllën në burg. Mbushu me mend, allbanec,më thoshin ata gjersa më zgjidhnin qelinë më të errët për të më futur brenda.
Dhe më futën se më futën!
Ajo për të cilën ndjeja mungesën më të madhe gjatë kohës kur isha i mbyllur në burg ishin librat. Sytë kishin një mall të madh për të lëxuar shkronja. Ata pak libra shqip që i kisha në shtëpi i kisha mësuar përmendësh. E dija se në burg kurrë nuk do të më jepej mundësia për të lexuar një libër shqip. As vetë nuk isha në dijeni se sa kohë do të jem i mbyllur brenda, sepse askush asnjëherë nuk ma tha.
Një mëngjes, nga rrahjet e shumta në burg, isha gati se i vdekur. Mbaj mend se atë ditë erdhi një mjek për të më kontrolluar. Mjeku erdhi edhe ditën tjetër, edhe të pasnesërmen, deri sa më erdhi fuqia ta mbaja vetën në këmbë. Ditën e parafundit, derisa mjeku po më bënte kontrollën mjeksore më tha: pse s’po ik nga burgu, shiqo çka të kanë bërë? E si të ik o mik, ia ktheva. Do të ndihmoj unë, ma ktheu përsësri ai. E kam një plan, vazhdoi. Dëgjo: unë po ju them këtyre të burgut se gjendja juaj shëndesore është tepër e keqësuar, po ju them gjithashtu se nga temperaturat e larta që ke pasur ti ke humbur të dëgjuarit dhe të folurit. Më fal që po të bëj shurdh-memec, por s’di ndryshe si t’ju ndihmoj. Pranoj me kënaqësi ofertën, ia ktheva unë.
Me ndihmën e madhe të mjekut, mbas dy javëve më liruan nga burgu. Që të mos më shtinin përsëri në burg unë vazhdova aktrimin. Kaloi një kohë e gjatë që kur s’kisha folur. Nuk fola as një fjalë, tamam si një shurdh-memec i vërtetë. Madje as gruaja, as femijët e mi nuk e dinin se babi i tyre është duke u shtirrur si shurdh-memec. Po ta dinte fshati se unë po bëja një kurth, isha në rrëzik të më mbyllnin prap në burg. Prandaj, vazhdova të mos flas. Nuk fola aq gjatë sa që me dukej sikur kisha harruar se si flitej. Mbaj mend që gjatë kësaj periudhe, kohën më të madhe e kaloja duke lexuar gjithçka që më dilte përpara syve. Më kujtohet se atë kohë lexova edhe poezitë e Migjenit dhe s’di si u përmbajta ti lexoja pa zë.
“Libri u bo jetë për mu, ashtu si e kom mishin të lidhun per kockat (eshtrat) ashtu e kom shpirtin te lidhun per librin”.
Sot, jam ende gjallë. Jetoj në fshatin tim, fshatin që e kanë braktisur të gjithë përveç meje dhe gruas time. Jo se kjo e shkreta don të jetoj këtu, por e din se e ka të kotë të ma mbush menden të shpërngulemi në Gostivar. I kam thenë: i gjallë s’dal prej ktu, oj grue!
Më dhimbset, se e shoh se i duket e bezdisur jeta këtu në fshatin e vetmuar. E di se don të flas me gratë tjera për muhabetet që atyre i’u duken interesante, por se si nuk mundem të zbres në qytet asesi. Këtu kalova gjithë rojten (jetën) edhe këtu do ta kaloj edhe këtë pak rojtë që më ka mbetur.
Mu kujtua diçka për të qeshur! Çdo të martë kur shkoj në Gostivar për të bërë pazarin vi me torbat bosh. Nuk ka një të martë që nuk jam kacafytur me gruan. Ah e shkreta, më shkruen një tefter me gjërat që i lyp shpia për ti blejtë dhe asnjëherë nuk ja bie të gjitha. Nuk mund të kthehem në fshat pa mos e blerë edhe një libër. Shumë të marta më ndodh ti harxhoj paratë për libra dhe gjithe javës ha patate të ziera, të pjekura...
Sepse patatet dhe mollat gjillë lëng i ka me tepricë fshati Sencë i Rekës së Epërme. Fshati i braktisur në të cilin spo duket se shkel këmbë njeri, përveç këmba e Qemalit, plakut që si mbushet mendja ta lëshoj atë vend njëherë e për përherë. Ky është plaku dhe kjo është historia e jetës së tij...